محمدزمان جلویان مدیریت شرکت نیروگاهی تولید و توسعه پویا انرژی در مصاحبه با صمت تشریح کرد :
چرا صنعت برق ایران به ویژه در بخش تولید با بحران روبه روست ؟
مشکلات اقلیمی در زمین حکمرانان این سیاره را در جهت تامین حامل‌های انرژی با مشکل روبه رو کرده است ، تامین حامل های انرژی یکی از چالش های مهم در اکثرکشور ها در جهت گذر از سرمای زمستان و گرمای تابستان شده است .
این مشکل در ایران نسبت چهار فصل بودن و نیاز به برق و گاز در فصول مختلف بیشتر عیان می شود اما با مدیریت درست می توان از سرمای رشته کوه های البرز و زاگرس تا گرمای سوزان کویر لوت استفاده بهینه برد، در همین راستا طی چند سال اخیر بحث در رابطه با اقدامات زیست محیطی و تامین حامل های انرژی به ویژه برق پاک از طریق محیط زیست بیشتر از قبل نمایان شده است به همین واسطه یکی از اقدامالت تاثیرگذار در این خصوص تولید برق از طریق انرژی های تجدیدپذیر خواهد بود .
متاسفانه در کشور ما به دلیل میزان بالای مصرف حامل های انرژی به ویژه در برق ، کشور در این خصوص با بحران های بیشماری روبه روست از برق مصارف خانگی گرفته تا برق مصارف اداری و صنعتی و….. از عدم فرهنگ سازی مناسب که بگذریم یکی از اقدامات موثر در جهت تامین برق کشور استفاده از ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر می باشد در این رابطه در سال های اخیر نسبت به این دغدغه حاکمیت تصمیم بر این داشته تا با مصوبات انجام شده از طرف مجلس شورای اسلامی در این راه قدم بردارد.
باید در نظر داشت گام برداشتن در حوزه انرژی های تجدیدپذیر و حمایت از مجموعه های فعال در این بخش، مانند کاشت نهالی خواهد بود که روزگاری تبدیل به سرو بلندی شده و از فواید آن استفاده خواهد شد ، در خصوص مجموعه های فعال در زمینه تامین انرژی های تجدیدپذیر برای مصارف صنعتی با مهندس محمدزمان جلویان مدیرعامل مجموعه نیروگاهی تولید و توسعه پویا انرژی یکی از بزرگترین مجموعه های فعال در این حوزه مصاحبه ای ترتیب دادیم که در ادامه می خوانید :
مهندس محمدزمان جلویان مدیرعامل شرکت تولید و توسعه پویا انرژی در رابطه با اقدامات اخیر مجموعه تشریح کرد:
به عنوان یک هلدینگ نیروگاهی، با شرکت‌های زیرمجموعه در تلاش هستیم با تأمین انرژی پاک و پایدار، در زنجیره ارزش صنایع معدنی کشور نقش آفرینی نمائیم.
افتخار این را داریم که با ارائه خدمات مهندسی، احداث و بهره‌برداری از نیروگاههای مختلف از جمله سیکل ترکیبی، خورشیدی و دیگر نیروگاههای تجدیدپذیر، در کنار افزایش سودآوری، گامهای کوچکی در راستای افزایش تولید ناخالص ملی و بهبود وضعیت محیط زیست و آبادانی کشور عزیزمان برداریم.
مطابق ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش بنیان مصوب مجلس شورای اسلامی در تاریخ 1401/02/31 “در راستای توسعه صنایع دانش بنیان مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه بازار برای این صنایع و تولید برق پاک در محل مصرف، صنایع با قدرت مصرف بیشتر از یک مگاوات موظفند معادل یک درصد (1 %) از برق مورد نیاز سالانه خود را از طریق احداث نیروگاههای تجدیدپذیر تامین و این میزان در پایان سال پنجم (1406) حداقل به پنج درصد (5 %) برسد. لذا مطابق استراتژی های شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات و با توجه به پروژه های تعریف شده و مصارف موجود، پیش بینی می شود که باید تا سال 1406 شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات باید 125 مگاوات نیروگاه تجدید پذیر احداث نماید. لذا در همین راستا پروژه های ذیل در هلدینگ پویا انرزی تعریف شده اند:
پروژه های در دست اقدام
- احداث دو بلوک بخش بخار نیروگاه سمنان به مبلغ 304 میلیون یورو
- اجرای پروژه خورشیدی 14 MW در کنار زمین نیروگاه خورشیدی پویای 2سمنان
- اجرای پروژه خورشیدی 16 MW نیروگاه خورشیدی در شهرستان سنگسر سمنان
- اجرای پروژه خورشیدی 40 MW نیروگاه خورشیدی در شهر کرمانشاه
- اجرای پروژه نیروگاه سیکل ترکیبی 150 MW در شهر کرمانشاه
- اجرای پروژه خورشیدی 10 MW نیروگاه خورشیدی در شهرستان بیجار
- احداث نیروگاه خورشیدی در سواحل مکران برای تولید همزمان برق و هیدروژن
ایشان در خصوص مختصات و مشخصات شبکه برق ایران افزودند :
ظرفیت شبکه برق ایران هم اکنون حدود 92,841 MW است و مصرف برق کشور در سال 1402 حدود 389.2TWh بوده است که ظرفیت نصب شده حدود 1.07 درصد ظرفیت نصب شده جهان (8643 GW) و مصرف انرژی حدود 1.34 درصد مصرف انرژی جهان29,734TWh در سال 2023 است (که از این میزان 8959TWh انرژی تجدیدپذیر و 2741 TWh انرژی اتمی است) و کل مصرف انرژی جهان در سال 2022 (برق و نفت و گاز و زغال سنگ و …) معادل 122,780TWh می باشد.
کل مصرف انرژی نهاییTFC: Total final energy consumption) ) امروزه 442EJ است و بین صنعت167 EJ، ساختمان ها EJ 133، حمل و نقل 116 EJ و سایر مصارف نهایی27 EJ تقسیم می‌شود
برق نقش کلیدی در اقتصاد مدرن دارد. با توسعه پایدار اقتصاد جهانی و بهبود برق رسانی، به ویژه توسعه اقتصاد دیجیتال و افزایش سهم برق در حمل و نقل، نسبت مصرف برق در تقاضای انرژی بیش از پیش افزایش خواهد یافت. از سال 1974 روند مصرف جهانی برق سالانه بیش از 3.3 درصد رشد داشته است (2019IEA تقاضای جهانی برای برق در سال 2023، 2.2 درصد رشد کرد که کمتر از رشد 2.4 درصدی مشاهده شده در سال 2022 بود). انتظار می رود تقاضای جهانی برق در سه سال آینده با سرعت بیشتری افزایش یابد و تا سال 2026 به طور متوسط سالانه 3.4 درصد رشد کند. برآوردهای انجام شده نشان می دهد تقاضای جهانی برق در سالهای 2108 تا 2040 سالانه 2.1 درصد افزایش خواهد یافت.
بررسی آمار ارائه شده از میزان مصرف برق جهان در سال 2021 نشان میدهد که چین با سهم 31 درصدی از مصرف برق و آمریکا با سهم 16 درصدی از مصرف برق جهان نزدیک به نصف مصرف برق جهان را در سال 2021 به خود اختصاص میدهند. ایران با سهم 1.2 درصدی از مصرف برق جهان در رتبه 12 ام قرار دارد. کشورهای عربستان سعودی با سهم 1.3 درصد و فرانسه با سهم 1.8 درصدی در رتبه های یازدهم و دهم بیشترین مصرف برق در جهان در سال 2021 قرار دارند.
ایران با رشد سالانه 6.03 درصدی در مصرف برق در بازه مذکور در رتبه 4ام بیشترین مصرف برق در کشورهای جهان قرار دارد. کشور چین با متوسط رشد سالانه 9 درصد در مصرف برق، بیشترین رشد در مصرف برق را در دوره (1990-2021) داشته است. کشورهای هند و کره جنوبی در رتبه های بعدی بیشترین رشد سالانه مصرف برق قرار دارند. متوسط رشد سالانه مصرف برق در جهان 2.93 درصد است؛ یعنی رشد سالانه مصرف برق در ایران بیش از 2 برابر متوسط رشد مصرف برق در جهان بوده است. توزیع مصرف برق در کشور به صورت زیر است: 36.3 درصد صنعت، 31.4 درصد خانگی و 14.2 درصد کشاورزی و 18.2 درصد عمومی و تجاری و روشنائی است.
مهندس جلویان با مقایسه قیمت برق صنایع با برق خانگی در اقتصادهای بزرگ جهان افزود :
در چین قیمت برق خانگی در سال 2023 حدود 0.088 یوان چین به ازای هر کیلووات ساعت بوده است، در حالی که قیمت برق صنعتی در همان سال حدود 0.064 یوان چین به ازای هر کیلووات ساعت بوده است. این بدان معناست که قیمت برق صنعتی در چین حدود 25 درصد کمتر از قیمت برق خانگی بوده است.
در آمریکا نیز قیمت برق صنعتی در سال 2023 حدود 0.064 دلار به ازای هر کیلووات ساعت بوده است، در حالی که قیمت برق خانگی در همان سال حدود 0.136 دلار به ازای هر کیلووات ساعت بوده است. این بدان معناست که قیمت برق صنعتی در آمریکا حدود 50 درصد کمتر از قیمت برق خانگی بوده است.
در آلمان بر اساس گزارش Destatis، متوسط قیمت برق خانگی در سال 2023 حدود 0/319 یورو به ازای هر کیلووات ساعت بوده است. این قیمت نسبت به سال گذشته 40 درصد افزایش یافته است.
چالشهای مهم صنعت برق: در خصوص اینکه چرا صنعت برق به ویژه در بخش تولید، امروز به چنین بحران‌هایی دچار شده، بحث پیچیده و چند بعدی وجود دارد. موضوع اصلی به نگرش ما به برق بازمی‌گردد که آیا برق یک خدمت اجتماعی است یا یک کالای تجاری ( اقتصادی )؟
ناترازی اقتصاد برق و دستوری بودن و غیرواقعی بودن قیمت برق، عدم توجیه سرمایه گذاری در حوزه تولید برق و لذا عدم سرمایه گذاری در زیرساختها و در نتیجه کسری یا ناترازی تولید برق، عدم پرداخت مطالبات، فشار تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز، اقتصاد رانتی، انگیزه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در صنعت برق را از بین برده است. خشکسالی و غیرممکن شدن استفاده از برخی نیروگاههای برقآبی، افزایش دما و بالا رفتن مصرف برق و دلایلی مانند ورود زودهنگام چاههای کشاورزی به بازار تقاضای برق به دلیل گرمای هوا و نیاز به آب بیشتر در مزارع و پدیده استخراج رمزارزها دلایلی هستند که باعث افزایش شدید مصرف برق و برهم خوردن تراز تولید و مصرف برق شده اند.
بدهی‌ها و کمبود منابع برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام صنعت برق، قیمت پایین و شکاف زیاد بین درآمد‌ها و هزینه‌های صنعت برق، از عوامل اصلی محقق نشدن اهداف برنامه‌های توسعه‌ای محسوب می‌شود. ارزان بودن قیمت برق سبب شده تا بدهی این وزارتخانه به پیمانکاران روز به روز بیشتر شود. بدهی که از حدود ۲۰ سال پیش تاکنون به معضل اصلی وزارت نیرو تبدیل شده است.
سرمایه بر بودن صنعت برق از یک سو، در کنار سرکوب قیمتی و کاهش منابع داخلی این صنعت و محدودیت توان بازار پول کشور برای تأمین مالی طرحهای بزرگ از سوی دیگر، تأمین مالی را به عنوان یکی از مهمترین چالشهای صنعت برق تبدیل کرده است. این مشکلات موجب گردید تا در برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با تأکید بر اصل 44 قانون اساسی تصدی گری دولت کاهش یافته و بهره گیری از توان مالی و مدیریتی بخش خصوصی افزایش پیدا کند.
بررسی‌های انجام شده نشان میدهد مشکلات بخش انرژی و صنعت برق، تا حد قابل قبولی شناسائی شده اند. از سوی دیگر، لااقل در سطح اول، اتفاق نظر نسبتا جامعی در مورد راه حل این مسائل نیز وجود دارد. با این وجود، بجای بکارگیری و حل این مسائل، طی چند دهه گذشته بخش قابل ملاحظه ای از این مشکلات همچنان در طول زمان حمل می‌شوند.
کسری یا ناترازی برق ایران در تابستان 1403 به میزان18 هزار مگاوات رسیده است، و با این روند سرمایه گذاری در صنعت برق، به احتمال زیاد، این میزان ناترازی در سال 1404 به بیش از 18 هزار مگاوات خوهد رسید و این بیانگر لزوم صنایع به خود تامینی برق می باشد.
در تحقق برنامه های توسعه هر کشور، انرژی و به طور خاص، انرژی الکتریکی نقشی تعیین کننده و محوری ایفا میکند.
گسترش سهم اقتصاد دیجیتال در اقتصاد ملی، این وابستگی را تقویت و تشدید می کند.
بررسی های انجام شده نشان می دهد مشکلات بخش انرژی و صنعت برق، تا حد قابل قبولی شناسائی شده اند. از سوی دیگر، لااقل در سطح اول، اتفاق نظر نسبتا جامعی در مورد راه حل این مسائل نیز وجود دارد. با این وجود، به جای بکارگیری و حل این مسائل، طی چند دهه گذشته بخش قابل ملاحظه ای از این مشکلات همچنان در طول زمان حمل می شوند.
صنایع مادر و بزرگ که از انرژی الکتریکی برای نقش موثر خود در GDP کشور استفاده می‌کنند و نمی‌توانند اثر خاموشی برق را بر هزینه‌های زیاد عدم‌النفع خود تحمل کنند، نیازمند سبد انرژی پایدار هستند که دارای تضمین عدم قطع باشد.
دلیل اصلی حضور سرمایه گذار در صنعت برق، هزینه‌های عدم النفع ناشی از خاموشی است. ارزش بار از دست رفته (VOLLدر دنیا برای هر کیلووات ساعت حدود صد برابر قیمت فروش برق است که هم اکنون در دنیا حدود 7.5 دلار است. ارزش افزوده بخش برق در اقتصاد کشور در مجموع کمتر از 2 درصد بوده است. با این حال، علی رغم سهم قابل چشم پوشی ارزش افزوده برق نسبت به تولید ناخالص ملی، تحقق ارزش افزوده سایر بخش‌ها به طور جدی به انرژی الکتریکی وابسته است.
ایشان در خصوص سهم انرزی های تجدید پذیر در کشور گفت : روند سرمایه گذاری در نیروگاههای تجدید پذیر و ظرفیت نصب شده آنها و مقایسه با نیروگاههای فسیلی در جهان نشان می دهد که در سال 2023 بیش از 83 درصد ظرفیت نصب شده جدید انرژی الکتریکی در جهان، از نوع تجدیدپذیر بوده است ولی در ایران هنوز بیش از 60 درصد ظرفیت نصب شده، حرارتی یا فسلی است.
سهم برق تجدیدپذیر در ایران علیرغم تلاشهائی که صورت گرفته است، بسیار کم بوده و هم اکنون سهم انرژی تجدید پذیر درسبد انرزی جهان به بیش از 22 درصد رسیده است که کشور ما فاصله معنا داری از این میانگین جهانی دارد.
می دانیم که ایران کشوری است که با وجود 300 روز آفتابی در بیش از دو سوم آن و متوسط تابش 5.5 – 4.5 کیلووات ساعت بر متر مربع در روز یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی معرفی شده است و همچنین مهمترین برنامه پیک سائی می تواند توسعه نیروگاههای خورشیدی و پانل های خورشیدی خانگی باشد. پییک شبکه ما سیستمهای سرمایشی هستند (در اوج گرما) که پیک نیاز توان سرمایشی و پیک تولید برق خورشیدی در تابستان در ایران همسو هستند و پنل های خورشیدی گزینه مناسبی است و بدون نیاز به توسعه زیرساخت شبکه. همچنین می‌توان از سیستمهای ذخیره ساز انرژی مکانیکی یخ ساز استفاده کرد.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی مستلزم استفاده از مواد معدنی مانند مس، لیتیوم و کبالت و مواد معدنی کمیاب است. این مواد معدنی در مقادیر محدود در دسترس هستند. مواجهه با چالش محدودیت منابع کره زمین در گذار به انرژی پاک، مستلزم همکاری بین دولت‌ها، شرکت‌ها و جوامع است. تنگناهای بالقوه شامل در دسترس بودن زمین، زیرساخت‌های انرژی، ظرفیت تولید، مقرون به صرفه بودن مصرف کننده، تمایل سرمایه‌گذاری و در دسترس بودن مواد است.
با تمرکز بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، همانگونه که مشاهده می‌شود، به دلیل اینکه آینده معدن و صنایع فولاد به آینده انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک گره خورده است و بیشترین تقاضا در هر دو بخش به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و الکتریفیکیشن ارتباط تنگاتنگ دارد، لزوم وجود یک رویکرد انرژی محور در مجموعه “ومعادن” ضروری است.
در سناریوهای IPCC، سطح متوسط گرمایش تا پایان قرن 2.9 درجه سانتیگراد است و در سناریوهای اخیر McKinsey،NGFS وIEA به ترتیب 2.3 درجه سانتیگراد، 2.8 درجه سانتیگراد و 2.4 درجه سانتیگراد است.
انتقال موفقیت آمیز به صفر خالص (انتشار کربن) مستلزم دستیابی به یک هدف نیست، بلکه به چهار هدف وابسته به یکدیگر است:
1_ کاهش انتشار، 2- مقرون به صرفه بودن، 3- قابلیت اطمینان و 4- رقابت صنعتی.
محمدزمان جلویان در رابطه با مصرف سرانه انرژی و شدت انرژی در ایران افزود :
در بخش خانگی سرانه مصرف نهایی برق ایران تقریبا برابر با متوسط جهانی است و نسبت به کشورهای در حال توسعه کمتر است. در حالیکه سرانه مصرف نهایی انرژی ایران بیش از دو برابر سرانه مصرف جهانی است. همچنین اگر چه سرانه مصرف نهایی برق آمریکا بیش از 4 برابر ایران بوده است اما سرانه مصرف نهایی انرژی خانگی ایران تنها 31 درصد کمتر از ایالات متحده آمریکا است. پایین بودن سرانه مصرف نهایی برق خانگی در ایران عمدتا به مصرف همزمان سایر انواع حامل های انرژی، علاوه بر برق، در بخش خانگی است. میزان یارانه انرژی ایران طبق محاسبات IEA در سال 2022 معادل 127 میلیارد دلار و مطابق محاسبات IMF برای سال 2022 معادل 163 میلیارد دلار براورد شده است.
مدیرعامل پویا انرژی همچنین به چالش شدت مصرف انرژی اشاره کرد که این روزها زیاد به ان پرداخته شده است و اظهار داشت: و مفهوم شدت انرژی این است که این انرژی چقدر برای توسعه کشور موثر بوده و یا نقش آن در هر واحد تولید ناخالص کشور چقدر بوده است؟ در دنیا مدیریت انرژی را در دست صنعت و نخبگان و بالادست قرار میدهند که بتواند انرژی را بهره‌ور استفاده کند نه اینکه گاز را می‌بریم درب خانه‌ها و مبحث 19 ساختمان را به درستی رعایت نمی‌کنیم، بعد انتظار داریم که شدت انرژی را مردم پاسخگو باشند.
جلویان توضیح داد: شدت انرژی یک کسر است که صورت آن میزان انرژی است که به اعتقاد من مقصر، بسترهای جامعه است و سازوکاری که حاکمیت برای آن ایجاد کرده. مخرج کسر هم که تولید ناخالص داخلی است، باز هم بیانگر عدم‌بهره‌وری و ناکارآمدی نظام حکمرانی است و این ایرادی بر مردم نیست.
وی اظهار داشت: فرض کنید در خانه گاز داریم. راندمان آن شعله گاز حدود 28-29 درصد است، اما اگر این گاز را به نیروگاه ببرند و با راندمانی بالای 50 یا 60 درصد برق و‌حرارت تولید بشود و برق به خانه بیاید، این متفاوت خواهد بود؛ اما من و شما کاری نمی توانیم با راندمان احتراق شعله گاز یا با هیتر گازی‌مان کنیم. راندمان آن پایین است و مردم قصوری در وضع این انرژی ندارند.
وی تاکید کرد: درست است که شدت انرژی در کشور ما بالا است، اما مقصر آن مردم نیستند. باید نظام حکمرانی چاره ای برای این بی اندیشد هم در صورت کسر و هم در مخرج کسر.
